Phát hành vào tháng 12 năm 2009, bom tấn hình đại diện lập tức phá vỡ hàng loạt kỷ lục phòng vé, nhanh chóng đứng đầu bảng xếp hạng những bộ phim có doanh thu cao nhất mọi thời đại chỉ sau 41 ngày. Không chỉ thắng lớn về mặt doanh thu, siêu phẩm của James Cameron còn được giới phê bình đánh giá cao, nhận 9 đề cử Oscar năm 2010 và giành 3 giải thưởng về hình ảnh bao gồm: Quay phim xuất sắc nhất, Quay phim xuất sắc nhất và Quay phim xuất sắc nhất. Chỉ đạo nghệ thuật đặc sắc.
Tại thời điểm đó, hình đại diện được coi là một cuộc “cách mạng” về công nghệ. Đây là dự án đầu tiên được thực hiện hoàn toàn bằng máy quay 3D, với khoảng 70% thời lượng chỉnh sửa sử dụng CGI. Dù đã 13 năm trôi qua nhưng vẫn chưa có tác phẩm nào có thể vượt mặt “đứa con tinh thần” của đạo diễn James Cameron. Phim càng sống động và chi tiết hơn khi được chiếu lại với định dạng mới, chất lượng hình ảnh được nâng cấp lên 4K và nhiều lựa chọn cho khán giả thưởng thức, từ 2D, 3D đến IMAX 3D, 4DX.
Avatar được coi là bước ngoặt về công nghệ ở Hollywood khi được làm hoàn toàn bằng máy quay 3D.
So với nhiều kiệt tác khác, cốt truyện hình đại diện khá đơn giản. Phim lấy bối cảnh năm 2154 trong tương lai khi tài nguyên Trái đất gần như cạn kiệt. Kịch bản kể lại hành trình của nhân vật chính Jake Sully (Sam Worthing), một người lính tàn tật nhận một nhiệm vụ đặc biệt trên hành tinh hư cấu Pandora. Tại đây, anh và một vài cộng sự phải tìm cách tiếp cận những người dân bản địa Na’vi, thuyết phục họ rời quê hương đến nơi khác lập nghiệp. Nhờ đó, con người dễ dàng chiếm đóng và khai quật khoáng sản ở Pandora.
Để thực hiện nhiệm vụ, Jake buộc phải sống trong thân phận mới là một Na’vi thực thụ. Công nghệ hiện đại cho phép anh ta điều khiển từ xa các cơ thể ảo như robot, nói chuyện và sống chung với người dân Pandora mà không bị phát hiện. Tuy nhiên, càng tiếp xúc với Jake, anh càng hiểu và thông cảm với văn hóa địa phương, thậm chí đem lòng yêu Neytiri (Zoe Saldana), con gái của thủ lĩnh Na’vi. Điều đó khiến Jake trở thành kẻ phản bội, bị săn đuổi bởi chính đồng loại của mình.
Kịch bản – do James Cameron chấp bút – pha trộn khá nhiều yếu tố phiêu lưu, giả tưởng và hành động. Nội dung đi ngược lại với nhiều bộ phim khoa học viễn tưởng với đề tài người ngoài hành tinh xâm lược Trái đất. Trong phim, con người được miêu tả là kẻ xấu, tìm cách chiếm đất của một chủng tộc khác. Ngược lại, người Na’vi là nạn nhân, phải tìm cách vùng lên để bảo vệ quê hương. Để kể câu chuyện, James Cameron cũng sử dụng nhiều mô-típ quen thuộc trong điện ảnh. Ví dụ, cuộc chiến giữa các chủng tộc gợi nhớ đến bộ truyện Chiến tranh giữa các vì saohay việc Jake đổi ý để bảo vệ Na’vi khiến tôi nhớ mãi Khiêu vũ với bầy sói (1990).
Phim kể về cuộc chiến giữa loài người và tộc Na’vi trên hành tinh Pandora.
Tạm bỏ qua nội dung, điểm khiến bộ phim được đón nhận nồng nhiệt chính là phần kỹ xảo ấn tượng. Với thời lượng lên đến 162 phút, đạo diễn tập trung xây dựng thế giới giả tưởng để người xem đắm chìm trong từng khung hình. Hành tinh Pandora được mô phỏng với nhiều cảnh quay khác nhau, từ những bối cảnh hoành tráng cho đến những góc máy cụ thể, hiện lên vừa hùng vĩ vừa nguy hiểm. Nơi đó đầy rẫy những sinh vật kỳ lạ và bí ẩn. Điển hình là dân tộc Na’vi với nước da xanh, chiều cao gấp đôi con người, đôi mắt to tròn và hàm răng sắc nhọn. Hay những con Toruks – loài vật có hình dáng lai giữa khủng long và rồng phương Tây – đang bay lượn trên bầu trời.
Công nghệ 3D giúp phim hiển thị rõ nét hơn bao giờ hết. Người xem có thể cảm thấy từng vật thể trên hành tinh Pandora như đang ẩn hiện ngay trước mắt mình. Đó có thể là những tảng đá lơ lửng trên không, những sinh vật phát sáng như đom đóm hoặc có xúc tu như sứa. Đó cũng có thể là đống tro tàn còn sót lại sau khi khu rừng bị tàn phá nặng nề bởi trận hỏa hoạn. Âm lượng, chiều sâu và độ gai góc trong từng đường nét đều được đồ họa vi tính khắc họa chân thực. Tất cả đều có hồn, hiện lên sống động như thật.
Mọi chi tiết, mọi cảnh quay trong phim đều hiện lên chân thực dù được làm bằng đồ họa vi tính.
Quá trình phát triển hình đại diện kéo dài một thời gian rất dài. Từ năm 1994, James Cameron đã nhen nhóm ý tưởng để thực hiện nhưng phải mất 15 năm mới hoàn thành. Lý do là vào thời điểm đó, kỹ thuật điện ảnh chưa đủ phát triển để đạo diễn thực hiện được tầm nhìn mong muốn. Hơn nữa, chi phí ước tính đắt đỏ (lên đến hàng trăm triệu đô la) là yếu tố cản trở, khiến không có công ty nào cung cấp tài chính. Cho đến khi James Cameron nhìn thấy nhân vật Gollum trong Chúa tể của những chiếc nhẫn: Hai tòa tháp (2002), anh biết rằng thời khắc hoàng kim đã đến.
Với kinh phí hơn 237 triệu USD, hình đại diện là một trong những bộ phim bom tấn đắt giá nhất tại thời điểm phát hành. Tuy nhiên, mọi nỗ lực của James Cameron đã được đền đáp khi bộ phim đại thắng phòng vé với tổng doanh thu hiện tại hơn 2,8 tỷ USD, đứng đầu danh sách phim ăn khách nhất mọi thời đại, vượt qua cả Titanic (1999) – cũng do James Cameron đạo diễn.
Tính đến nay đã 13 năm trôi qua nhưng hình đại diện vẫn là “con ngỗng đẻ trứng vàng” của Hollywood. Thừa thắng xông lên, James Cameron ký hợp đồng thực hiện 4 phần tiếp theo, trong đó phần 2 sẽ ra mắt vào cuối năm nay và phần 3 vào năm 2024.
